Sau khi hoàn thành bài nhạc, chúng ta rất muốn kiểm tra, đánh giá xem bài nhạc của chúng ta đang gặp những lỗi gì không, có cần phải chỉnh sửa hay không và quy trình đánh giá như thế nào. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tham khảo một quy trình đánh giá cơ bản một bài nhạc sau khi đã Mixing và Mastering các bạn nhé.
Những lưu ý trước khi đánh giá
Bài viết này hướng đến đối tượng là những bạn đang làm nhạc độc lập, tự sản xuất bài nhạc từ đầu cho đến khi hoàn thành. Do đó, chúng ta hoàn toàn có thể có những bước chỉnh sửa linh hoạt khi kiểm tra bài. Quy trình này sẽ khác với những quy trình chuyên nghiệp, cần phải làm việc với nhiều người, nhiều nhóm và bộ phận khác nhau các bạn nhé.
Kiểm tra lại một lần nữa về chọn Sound, bố cục
Về nguyên tắc, bạn sẽ cần kiểm tra phần chọn Sound, bố cục sắp xếp sau khi bạn đã hoàn thành xong khâu Arrangement, trước khi tới công đoạn Mixing – Mastering. Mặc dù vậy, có rất nhiều trường hợp, sau khi bạn Mixing xong, khi chúng ta nghe lại, chúng ta lại cảm thấy Sound mà chúng ta chọn chưa hợp lý, hay bố cục sắp xếp như vậy là không ổn. Lúc này, bạn có thể điều chỉnh lại một cách linh hoạt nếu bạn đang làm nhạc một cách độc lập. Mục tiêu đó là đem lại cho bạn một cảm giác trọn vẹn nhất khi nghe bài nhạc của mình. Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng, bạn không nên quá sa đà vào bước này, công đoạn này thực tế đã nằm ở giai đoạn trước đó rồi, và lúc này chúng ta sẽ cần chú ý nhiều hơn về Mixing và Mastering bạn nhé.
Kiểm tra cân bằng tổng thể
Chúng ta sẽ chưa cần quan tâm tới việc làm sao để cho bài nhạc trở nên hay hơn với Mixing và Mastering, chúng ta sẽ tập trung vào từ khóa quan trọng nhất khi làm nhạc, đó là “cân bằng”. Tất cả các âm thanh bạn sử dụng, nhịp điệu bạn triển khai và cả những hiệu ứng mà bạn thêm vào, tất cả sẽ cần phải được thực hiện một cách cân bằng. Sẽ có hai yếu tố quan trọng trong cân bằng, đó là “cân bằng âm lượng” và “cân bằng không gian”.
Với cân bằng âm lượng, chúng ta sẽ cần kiểm tra xem các nhạc cụ, âm thanh mà chúng ta sử dụng có cân bằng về mặt âm lượng hay không. Liệu có âm thanh nào nghe quá to hay có âm thanh nào nghe quá nhỏ hay không. Những âm thanh chính đã có đủ rõ chưa, và những âm thanh phụ liệu có đang xung đột với âm thanh chủ đạo hay không. Nhiều người chúng ta sẽ thực hiện cân bằng âm lượng trước khi Mixing, tuy nhiên bạn cần lưu ý rằng quá trình cân bằng âm lượng này cần được thực hiện liên tục trong quá trình làm nhạc, kể cả sau khi bạn đã Mixing xong bạn cũng sẽ cần kiểm tra và điều chỉnh lại nếu cần. Ngoài việc đánh giá cân bằng âm lượng thông qua thiết bị kiểm âm chuyên dụng, bạn cũng nên kiểm tra cân bằng âm lượng thông qua những thiết bị âm thanh khác ví dụ như điện thoại, loa máy tính, loa ô tô … Thậm chí, bạn cũng có thể so sánh với những bài nhạc cùng thể loại khác để xem xem liệu các âm thanh của bạn có cần phải điều chỉnh gì hay không.
Ngoài cân bằng âm lượng, chúng ta cũng có thể đánh giá cân bằng không gian trong đánh giá cân bằng tổng thể. Âm trường của bài nhạc sẽ mở rộng dần ra, hẹp nhất và ở chính giữa tai chúng ta là Mono, ở hai bên tai là Side đem lại cho chúng ta cảm nhận âm thanh rộng Stereo. Trong quá trình làm nhạc, nếu không để ý, bạn có thể tạo ra những xung đột âm thanh trong âm trường, ví dụ như ở khu vực Mid đang có quá nhiều âm thanh … Khi đánh giá âm trường của bài nhạc, chúng ta không chỉ sử dụng tai kiểm âm, mà còn đánh giá thông qua loa kiểm âm và nghe bài nhạc ở nhiều môi trường không gian khác nhau. Đôi khi, bạn nghe bài nhạc của bạn thông qua tai kiểm đã rất ổn, tuy nhiên khi nghe ở điện thoại với chế độ âm thanh mono, bạn sẽ cảm thấy bài nhạc không ổn một chút nào.
Ngoài những yếu tố cân bằng tổng thể trên, chúng ta sẽ còn đánh giá về sự cân bằng trong dải tần số trong bài nhạc của chúng ta.
Kiểm tra dải tần số
Về cơ bản, dải tần số của bài nhạc sẽ gồm ba phần: dải trầm, dải trung và dải cao. Trong đó, dải trầm sẽ thường có những âm thanh của Sub và Bass, dải trung là Mid Range với nhiều âm thanh chính như Vocal, nhạc cụ và dải cao sẽ chịu trách nhiệm về độ sáng của bài. Mỗi âm thanh chúng ta sử dụng sẽ có âm thanh tập trung ở dải tần số nhất định và nhiệm vụ của chúng ta là làm sao trong quá trình Mixing, chúng ta sẽ không làm cho các nhạc cụ bị xung đột với nhau về mặt tần số. Sẽ có những cách kiểm tra chính và đơn giản như sau.
Kiểm tra âm thanh có bị ù hay không?
Âm thanh trở nên bị ù, hoặc bị um (tiếng Anh gọi là Boominess) là khi âm thanh ở dải tần Low hoặc Low Mid nghe quá lớn, khiến bài nhạc trở nên nặng nề và che đi những âm thanh khác, khiến người nghe cảm thấy khó chịu. Lý do thường là do những âm thanh ở dải tần thấp hoặc trung thấp như Bass hay Kick Drum hoặc những âm thanh đang bị chồng chéo dải tần thấp.
Âm thanh trở nên bị ù, hoặc bị um (tiếng Anh gọi là Boominess) là khi âm thanh ở dải tần Low hoặc Low Mid nghe quá lớn, khiến bài nhạc trở nên nặng nề và che đi những âm thanh khác, khiến người nghe cảm thấy khó chịu. Lý do thường là do những âm thanh ở dải tần thấp hoặc trung thấp như Bass hay Kick Drum hoặc những âm thanh đang bị chồng chéo dải tần thấp.
Bạn có thể xem bài viết này để hướng dẫn khắc phục khi âm thanh bị ù.
Kiểm tra âm thanh có bị ngột ngạt hay không?
Âm thanh bị ngột (hay còn gọi là boxy) là cảm giác khi âm thanh như đang được phát ra từ một chiếc hộp kín, âm thanh thiếu sự mở rộng, thoáng đãng với quá nhiều tần số trung bình thấp (low mids) nằm trong dải tần số từ 250 Hz đến 500 Hz. Lúc này, bản phối trở nên nặng nề, bí bách, các nhạc cụ đặc biệt như Drum, Vocal nghe bị đục.
Để khắc phục tình trạng này, bạn có thể tham khảo bài viết Xử lý khi bài nhạc bị ngột ngạt (boxy) trong Mixing
Kiểm tra âm thanh có bị chói hay không?
Âm thanh trở nên bị chói (harshness) là khi ở dải tần số cao hay ở tần số cụ thể nào đó nghe quá nổi bật và khiến người nghe cảm thấy khó chịu. Khi gặp tình trạng này, chúng ta sẽ có nhiều cách xử lý khác nhau trong Mixing với mục đích là làm dịu lại sound, giúp nó trở nên cân bằng hơn trong bản phối.
Để xem hướng dẫn xử lý khi âm thanh bị chói, bạn tham khảo bài viết Hướng dẫn xử lý âm thanh bị chói (harshness) trong Mixing cơ bản
Kiểm tra Dynamic của bài nhạc
Dynamic là sự chênh lệch giữa âm thanh to, nhỏ của bài nhạc, nó giúp bài nhạc có chiều sâu, cảm xúc và sự tự nhiên thay vì bị phẳng, nén chặt, hoặc quá đồng đều. Trong quá trình Mixing, Mastering, bạn cần kiểm tra xem có bị nén (compression) quá nhiều hay không. Với trường hợp bị nén quá nhiều, âm thanh sẽ trở nên bị bí, nghẹt và thiếu tự nhiên. Trường hợp này rất hay xảy ra với Bass, Vocal hoặc thậm chí là cả bài nhạc. Nếu như chưa nắm rõ những thông số về compression, bạn có thể tham khảo bài viết này nhé.
Ngược lại, nếu như bạn kiểm soát Dynamic không tốt, sẽ có những âm thanh quá to và âm thanh khác thì lại quá nhỏ, dẫn đến tạo ra sự tương phản quá lớn về âm lượng giữa các nhạc cụ, khiến bài nhạc bị thiếu đồng đều và âm lượng, đôi khi tạo cảm giác giật mình khi nghe.
Để xử lý những vấn đề Dynamic này, bên cạnh kiểm soát lại công cụ Compression như điều chỉnh những thông số nén hợp lý, bạn cũng có thể kiểm tra lại ở cả phần cân bằng âm lượng xem đã hợp lý chưa. Ngoài ra, bạn cũng cần kiểm tra cả Sidechain xem đã có những thông số hợp lý chưa, đôi khi thông số Sidechain quá mạnh sẽ khiến âm thanh cảm giác bị hụt thiếu tự nhiên.
Kiểm tra ngắt quãng ở những thời điểm khác nhau
Một trong những trick được rất nhiều Producer áp dụng, đó là bạn có thể tiến hành nghe bài nhạc và đánh giá tại nhiều thời điểm khác nhau. Điều này giúp cho tai của bạn có được sự nghỉ ngơi nhất định, tránh nghe liên tục sẽ khiến cho tai bị mệt và khó có thể đánh giá được chính xác. Đôi khi, nếu nghe quá nhiều và đặc biệt là khi vừa mới hoàn thành bài nhạc, bạn dễ dàng sẽ có cảm giác ưng ý ngay và có những quyết định vội vàng không hợp lý.
Kiểm tra không gian bài nhạc
Bạn cũng cần kiểm tra không gian bài nhạc xem đã hợp lý chưa, chiều sâu của các âm thanh như thế nào. Việc sắp xếp hợp lý và cân bằng với những công cụ như Panning, Reverb, Delay và cân bằng Mono / Stereo là rất cần thiết để tạo không gian hợp lý.
Kiểm tra về Loudness xem bài nhạc đã tối ưu âm lượng chưa
Chủ đề này đã được chúng tôi viết rất rõ tại bài viết này, bạn có thể đọc để hiểu hơn về Loudness, LUFS … khi Mastering nhé. Đặc biệt lưu ý thông số True Peak khi Mixing để tránh bài nhạc bị Clipping (vỡ tiếng).
So sánh với những bài nhạc khác, nghe trên nhiều thiết bị và hỏi ý kiến mọi người
Khi đã kiểm tra rất kỹ bài nhạc của mình, bạn có thể tiến hành so sánh với những bài nhạc khác cùng thể loại. Nghe trên nhiều thiết bị âm thanh khác nhau như đã nói ở trên cũng giúp bạn có cái nhìn rộng hơn với bài nhạc của mình. Cuối cùng, những ý kiến của những người có chuyên môn sẽ là một sự tham khảo giúp bạn kiểm tra được bài nhạc của mình.
Tồng kết
Như vậy trong bài viết này, chúng ta đã được ra cho bạn một quy trình cơ bản giúp bạn đánh giá bài nhạc của mình trong công đoạn Mixing và Mastering. Chúng tôi rất hy vọng bài viết này sẽ giúp ích được cho bạn. Xin chào và hẹn gặp lại.
